Aan de leden van de menselijke gemeenschap.
Onze Raad van Alle Wezens, die bestaat uit alle levende en minerale wezens, komt vandaag opnieuw bijeen. Wij ontwaren in de menselijke soort een verlangen van een minderheid, die echter sterk dominant is, om te trachten te ontsnappen aan de condities van zijn ware natuur. Het is hoog tijd dat wij reageren en bijdragen tot een beter inzicht van jullie kant. De mens stuwt het Systeem Aarde in de richting van even onomkeerbare als onvoorspelbare veranderingen. Jullie zijn bijgevolg met uitsterven bedreigd en nemen sommigen van ons mee in jullie neerwaartse spiraal. En ook al willen sommigen van jullie het nog steeds niet beseffen, de meest kwetsbaren (onder de mensen en de niet-mensen) zijn al in de overlevingsstand gekomen. Daarom willen wij het opnieuw hebben over jullie evolutionaire proces en jullie herinneren aan de onverbrekelijke banden die ons verenigen en het leven op onze planeet conditioneren.
Momenteel beschouwt de homo sapiens het als vanzelfsprekend dat hij de enige menselijke soort is die de hele aarde bevolkt. Maar zou het voor jullie denkbaar zijn om jullie ruimte te moeten delen met andere mensachtigen? Deze vraag moet wel zeer tegenstrijdig lijken, althans voor hen die behoren tot de dominante monotheïstische en creationistische cultuur, waarin er slechts plaats is voor één menselijke afstamming, die van Adam en Eva ... Toch is het maar 20 à 30.000 jaar geleden dat de homo sapiens samenleefde met andere menselijke soorten, waaronder de Neanderthaler, de Denisovans, de Floresmens of de Luzonmens. Al die andere menselijke soorten zijn nu uitgestorven.
Jullie perceptie van jullie zelf, mensen, in relatie tot de rest, de niet-mensen, is geleidelijk geëvolueerd. In de documentaire die jullie hebben gemaakt, verwijst Vandana Shiva naar de hiërarchie die jullie hebben bedacht. Op zelfzuchtig antropocentrische wijze hebben jullie tevergeefs ordes en categorieën vastgesteld waarin alles formeel gescheiden moest worden van het “ik, de mens”. De premissen hiervan zijn terug te vinden in de teksten van de Griekse filosofen die jullie cultuur sterk hebben beïnvloed. De sterke ontwikkeling ervan hangt echter hoofdzakelijk samen met de wetenschappelijke revoluties die elkaar opvolgden vanaf Galileo, Newton en Descartes. Sindsdien worden wij niet langer beschouwd als Gaia, een enorm superorganisme waarvan jullie deel uitmaken, maar worden wij een ding waarvan men de mysteries tracht op te helderen, waarvan men tracht te verklaren hoe het werkt, door het in steeds kleinere stukjes op te delen, in een poging om het te beheersen of, zoals Descartes het uitdrukte, om onszelf “als meesters en bezitters van de natuur” te maken.
Jullie introduceren hier het denigrerende concept van de Natuur, het niet-menselijke, het overige, dat ‘ding’ dat tot slaaf gemaakt kan worden zonder het iets in ruil verschuldigd te zijn. Satish Kumar merkt op dat dit dualisme, deze vergeefse poging om een cartesiaanse scheiding tot stand te brengen tussen jullie geest en de Natuur, deel uitmaakt van de hoofdoorzaak van wat jullie ‘JULLIE milieucrisis’ noemen, wat wij de antropisatie van ons Systeem Aarde noemen of de verandering van onze leefomgeving door jullie menselijke activiteiten (jullie ontwikkelen trouwens dit begrip in Thema 3). De eerste menselijke interacties met ons dateren uit de periode die jullie het Paleolithicum noemen, waarin we een aanzienlijke groei van het aantal mensachtigen zien, samen met het massaal uitsterven van de megafauna. Daarna, bij de massale sedentarisatie tijdens het Neolithicum, gingen jullie zelf voedsel produceren door aan intensieve landbouw en veeteelt te doen. Maar uiteindelijk is het pas sinds de recente globalisering van jullie handelsbetrekkingen dat jullie vernietigingen van de aarde zeer sterk zijn geëscaleerd, net na de Tweede Wereldoorlog binnen jullie soort. Deze vernietigingen treffen nu alle kritieke domeinen van ons Systeem Aarde en dwingen ons een bijzonder moeilijke fase in te gaan om te pogen een zeker evenwicht te herstellen met de soorten die erin zullen slagen zich opnieuw aan te passen.
Sophia Stil-River tracht ook toe te lichten dat deze dualistische scheiding tot jullie ondergang leidt. Dat jullie door jullie materialistische beschaving, “ontstaan in het Westen, daarna planetair geworden”, ons eerst probeerden te domesticeren. En dat jullie nu, verblind door jullie honger naar economische winst, zelfs proberen elkaar te overheersen door elkaar uit te buiten, zonder te beseffen dat het ene deel van jullie soort op die manier slaaf wordt van het andere. Wij stellen vast dat wij, de niet-mensen, helemaal niet meer de bron van jullie waarden zijn. Vandaag willen jullie eenzijdig jullie eigen waarden opleggen, uitsluitend gebaseerd op de belangen van jullie diersoort (en laatste overlevende van het geslacht), door het recht van de sterkste in te roepen. Maar zijn jullie zich nog bewust van jullie plaats binnen onze planetaire familie?
Wat vertellen we de familie?
Laten we de evolutie van jullie soort in het geslacht Homo opnieuw in de juiste context plaatsen. Mathieu Ricard herinnert ons eraan hoe belangrijk het is dat wij ons bewust zijn van onze onderlinge afhankelijkheid binnen het Systeem Aarde. Hij kiest de metafoor van de regenboog om (opnieuw) uit te leggen dat iets of iemand enkel kan bestaan door het naast elkaar bestaan met verschillende andere. Zo was de aanwezigheid van de mensachtigen op aarde helemaal niet noodzakelijk. Ze was slechts het resultaat van complexe coexistenties; verbreek deze onderlinge afhankelijkheid en jullie verdwijnen als de regenboog. Om jullie te helpen om dit concept goed te begrijpen, nodigen wij jullie uit het fysieke lichaam te analyseren. Het is het resultaat van de samenwerking van enkele tienduizenden miljarden cellen, die elk op hun beurt bestaan uit een veelheid van micro-organismen die totaal onafhankelijk zijn van de menselijke soort, zoals de cellen die de onmisbare ‘microbiota’ in jullie darmen vormen. Deze ontelbare levens in symbiose maken jullie tot een echte kolonie met tal van soorten. Het bestaan van de homo sapiens is dus, evenals dat van al onze andere meercellige metgezellen, enkel mogelijk dankzij het tegelijkertijd ontstaan en het naast elkaar bestaan van deze intercellulaire banden.
Jullie concept van de Natuur is neerbuigend. Dé Natuur bestaat niet, het is niet iets dat los van jullie staat ... Jullie zijn de Natuur! Ook Satish Kumar probeert dit duidelijk te maken: “Wij staan niet los van de Natuur, wij zijn niet superieur aan de Natuur, Wij zijn de Natuur. En als Wij de Natuur zijn, dan is wat we de Natuur aandoen, ook iets wat we onszelf aandoen.” Hij pleit voor een revolutie die gebaseerd is op de eenheid van het leven, in plaats van een vergeefse poging tot afscheiding, maar ook om zorg te dragen voor ons allen, omdat dat de enige manier is om ook voor jullie zelf te zorgen. In dezelfde geest en nog steeds in de documentaire, vraagt Timothy Weeckers jullie ook om de kijk op ons te veranderen en ons niet te zien “als een commodity die je kan benutten, of we dat willen of niet, maar echt als een essentiële bondgenoot voor ons voortbestaan”.
Sommigen van jullie zijn de laatste tijd op zoek naar banden van verwantschap tussen de levende wezens, banden die worden gesmeed door wat ons samenbrengt in plaats van wat ons scheidt. Voor het eerst verschijnt er een prachtig verstrengeld netwerk, zonder hiërarchie, zonder suprematie, maar met een uiterst complexe verbinding tussen ons allen en, aan de oorsprong van dit tentakelachtige ‘fylogenetisch netwerk’, het verste gemeenschappelijke organisme waarvan wij allen afstammen (en dat jullie LUCA hebben genoemd, acroniem van ‘last universal common ancestor’, ofwel laatste universele gemeenschappelijke voorouder).
Vandana Shiva herinnert ons er trouwens aan dat in al jullie voorouderlijke tradities de Natuur als levend wezen wordt beschouwd. Ze voegt eraan toe dat jullie soort een van de leden van onze gigantische ‘planetaire familie’ is, samen met alle anderen. En dat jullie als lid van deze familie, net als bij jullie thuis, de plicht hebben om voor ons allen te zorgen.
Maar we stellen vast dat een deel van jullie de Wijsheid behoudt of herontdekt, wat wij ook wel het “bewustzijn van onze onderlinge afhankelijkheid” noemen. We zouden als besluit de boodschap van Claudine André kunnen nemen: “Alles op Aarde is verbonden. Wie één voet in een gevecht zet, treedt toe tot alle andere.” Samen vormen we de leden van één enkele grote planetaire familie. Dus in plaats van jullie af te vragen welke planeet jullie aan jullie kinderen zullen nalaten, is het tijd om jullie af te vragen welke kinderen jullie aan onze planeet zullen nalaten ...
• Soorten mensachtigen
• Cartesiaanse dualiteit Natuur - Geest
• Overheersing en uitbuiting
• Antropocentrisme
• Plaats van de mens
• Onderlinge afhankelijkheid
• Planetaire familie
DES OUTILS PÉDAGOGIQUES
[in]égalités mondiales
Mallette pédagogique coordonnée par le CNCD ; 19 outils pédagogiques conçus par une quinzaine d’association pour déconstruire avec les jeunes (+15 ans) les mécanismes qui créent ou renforcent les inégalités mondiales. Le CNCD propose également différentes animations. www.cncd.be
Tous reliés, interdépendants / Symbiose 133, Réseau IDée
Magazine à destination des enseignants et éducateurs, numéro spécial avec une mine d’informations et d’outils pour mieux comprendre les interdépendances : l’être vivant n’est jamais seul, il n’est que relations. Téléchargeable gratuitement sur www.symbioses.be/consulter/133
Renouer avec le vivant / Hors-série du magazine Socialter
Urgent de renouer avec la « nature » ? Difficile de ne pas tomber dans les multiples pièges de cette idéalisation un peu naïve éprouvée par une humanité devenue citadine. Et si, en réalité, il était temps d’en finir avec la Nature pour enfin renouer avec… le Vivant ?
DES LIVRES POUR VOUS NOURRIR
Défaite des maîtres et possesseurs / Vincent Message
Ce livre nous offre une fable brillante aux relents kafkaïens. C’est notre monde, à peu de chose près, sauf que nous n’y sommes plus maitres et possesseurs de la nature. De nouveaux venus nous font connaître le sort que nous réservions auparavant aux animaux.
Sapiens : Une brève histoire de l’humanité / Yuval Noah Harari
Devenu un best-seller, à mi-chemin entre histoire et philosophie, il raconte les 7 derniers millions d’années de l’humanité qui ont vu émerger une espèce dominante, écrasante, dominatrice.
La Terre est un être vivant. L’hypothèse Gaia / James Lovelock
Pourtant édité en 1989, il continue d’être une belle approche de l’interdépendance des systèmes vivants de la Terre formant un «tout» comparable à un «organisme» autorégulé.
RAYON BD
Sapiens / dessins de Daniel Casanave et textes de Yuval Noah Harari et David Vandermeulen
En deux tomes, la version BD du livre connait également un franc succès.
PASSER À L'ACTION
Envie de mettre vos préoccupations d’humains de côté et pénétrer dans le Conseil de Tous les Êtres, là où s’exprime la sagesse ancestrale de tous ces êtres présents depuis bien plus longtemps que nous… Ce rituel est issu du « Travail qui Relie ». Quelques associations locales vous accompagnent dans la plupart des pays et nous pouvons citer en autre:
‣ Terr’Eveille asbl (BE)
‣ Calendrier des évènements (FR/BE/CH)
www.ateliersdetravailquirelie.sitew.fr
Devenez membre ou participez à l’association
‣ Planète Vie
L’objectif principal de Planète Vie consiste à retrouver le sens de la relation entre l’animal, l’homme et la vie, considérés dans leur environnement naturel et artificiel. Son axe principal de réflexion est l’interdépendance du monde vivant. Elle vise à éveiller les consciences individuelles et collectives.
En fonction de vos centres d’intérêt et de votre degré d’investissement, de très nombreuses organisations recherchent des volontaires, des militants et des activistes. Sur ce thème, nous pouvons au moins citer:
‣ Natagora
‣ Natura 2000
‣ WWF
‣ Extinction Rebellion
‣ End Ecocide
‣ Stop Ecocide